Ζητήματα
«Οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη να αλλάξουν. Εάν ενημερωθούν, μπορεί να ενδιαφερθούν. Αν ενδιαφερθούν, ίσως αρχίσουν να αναρωτιούνται γιατί το κάνουμε αυτό και γιατί δεν μπορούμε να αλλάξουμε;».
Sylvia Earle, θαλάσσια βιολόγος στην ταινία Corazon Salado
Ποιο είναι το πρόβλημα με την ιχθυοκαλλιέργεια;
Το τεράστιο σχέδιο επέκτασης της περιοχής 24x για ιχθυοκαλλιέργειες βιομηχανικής κλίμακας στις πάλαι ποτέ παρθένες ακτές της Ελλάδας αποτελεί επείγουσα και σοβαρή απειλή για το περιβάλλον, τα τοπικά μέσα διαβίωσης, τους πληθυσμούς άγριων ψαριών και τον αιωνόβιο τρόπο ζωής που αγαπούν τόσο οι κάτοικοι όσο και οι επισκέπτες. Αυτή η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη κινδυνεύει να αλλάξει για πάντα τη φυσική ομορφιά και την ισορροπία που καθόρισε αυτές τις παράκτιες περιοχές για γενιές.
Η παγκόσμια κατάσταση της υδατοκαλλιέργειας και της αλιείας
Η παγκόσμια τάση για έλεγχο της διατροφής και συγκέντρωση του πρωτογενούς τομέα στα χέρια λίγων πολυεθνικών, τεράστιας δύναμης, περιλαμβάνει την συλλεκτική αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες.
- Η Στρατηγική της Ε.Ε. για την πράσινη μετάβαση, συνιστά μια Νέα Οικονομία υψηλοτάτης έντασης και διαρκούς μεγέθυνσης. Η Γαλάζια Οικονομία – βασικός πυλώνας της Πράσινης μετάβασης υπαγορεύει ένταση επενδύσεων και διαγκωνισμό επιμέρους στρατηγικών (και επενδυτών και γεωπολιτικών), για τον θαλάσσιο και χερσαίο χώρο.
- Ένας από τους τομείς είναι και οι Υδατοκαλλιέργειες. Η “επέλαση των κλουβιών” σχετίζεται απόλυτα με το υπερεντατικό μοντέλο των Υδατοκαλλιεργειών, αποτέλεσμα της στρατηγικής συνεχούς αύξησης της Ευρωπαϊκής παραγωγής κατά την επόμενη δεκαετία. Στην ίδια λογική βρίσκεται κι η Ελλάδα, παρ ́ όλη την (σε αντίθεση με την Ε.Ε.) ισοσκελισμένη παραγωγή- κατανάλωση ιχθύων.
- Όλοι είμαστε μάρτυρες μιας παγκόσμιας μετακίνησης ψαριών από θερμότερα προς ψυχρότερα ύδατα. Αυτό οφείλεται στον διαφορετικό τρόπο που τα ψάρια μεταβολίζουν την τροφή τους, δηλαδή χρησιμοποιώντας οξυγόνο. Η σταδιακή θέρμανση των θαλασσών μειώνει την περιεκτικότητα σε οξυγόνο. Ετσι τα ψάρια μετακινούνται, όχι σε αναζήτηση τροφής, αλλά οξυγόνου για την αφομοίωση της. Αυτός ο μηχανισμός μειώνει διαρκώς τα ψάρια στην τροπική ζώνη.
- Οι βιομηχανικές Υδατοκαλλιέργειες είναι μέρος μιας οικονομικής δραστηριότητας που περιλαμβάνει μεγάλους αλιευτικούς στόλους που είναι επιδοτούμενοι και κυριολεκτικά λυμαίνονται τους ωκεανούς και εξαντλούν τα αλιεύματα ιδιαίτερα σε χώρες που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να επιβάλλουν περιορισμούς. Πολλές φορές, Υδατοκαλλιέργειες και αλιευτικοί στόλοι ανήκουν στις ίδιες εταιρείες.
- Οι υδατοκαλλιέργειες πρέπει να χωριστούν σε δύο ομάδες: 1η, αυτές που εκτρέφουν στρείδια και είδη φυτοφάγα. και 2η σε αυτές που εκτρέφουν σαρκοφάγα ψάρια, δηλαδή που καταναλώνουν άλλα ψάρια, 2-4 φορές το βάρος τους πριν φτάσουν στην αγορά. Αυτές οι υδατοκαλλιέργειες μπορούν να θεωρηθούν καταναλωτές και όχι παραγωγοί ψαριών ως προς το ισοζύγιο τους, άρα δεν είναι βιώσιμες και είναι το 90%. Έτσι οι υδατοκαλλιέργειες στη χώρα μας γίνονται μέρος ενός επιδοτούμενου μηχανισμού που είναι εκτός ελέγχου και οδηγεί τα παγκόσμια αλιεύματα σε κατάρρευση.
- Ποσοτικά, από τα 90 εκατομμύρια τόνους δηλωμένων αλιευμάτων ετησίως, τα 30 γίνονται τροφές, τα μισά για υδατοκαλλιέργειες και τα άλλα μισά για ζώα και πουλερικά εκτροφής, ενώ το σύνολο μειώνεται κατά ένα εκατομμύριο τόνους ετησίως από το 1996.
Περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις
- Υπάρχει τεράστιο έλλειμμα ουσιαστικών ελέγχων και απουσία των Δήμων από τις γνωμοδοτικές και ελεγκτικές διαδικασίες. Πρόβλημα προκύπτει και από την μεθοδολογία των ελέγχων και την ασάφεια των κριτηρίων.
- Κίνδυνος προκύπτει για την Ποσειδωνία, την βιοποικιλότητα και τις περιοχές Natura. Ευρωπαϊκές οδηγίες και η ελληνική νομοθεσία απαγορεύουν την ίδρυση υδατοκαλλιεργειών σε περιοχές με λιβάδια Ποσειδωνίας (φυκιάδες) - είδος αυστηρά προστατευόμενο και κρίσιμο για την υγεία των θαλάσσιων οικοσυστήματων αλλά και την προστασία του κλίματος - διότι είναι αποδεδειγμένο ότι προκαλούν την καταστροφή τους. 1 τ.μ. ποσειδωνίας θέλει 100 χρόνια για να δημιουργηθεί.
- Η εντατική εκτροφή ψαριών σε κλωβούς προκαλεί ρύπανση από τα περιττώματά τους, από τα χημικά καθαρισμού των διχτυών και την περίσσια των τροφών που διαφεύγουν.
- Η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού ψαριών μέσα στους κλωβούς ευνοεί την ανάπτυξη ασθενειών και παρασίτων με αποτέλεσμα την αναγκαία χρήση αντιβιοτικών και παρασιτοκτόνων. Η χρήση αντιβιοτικών επιβαρύνει το θαλάσσιο περιβάλλον και την δημόσια υγεία.
- Ο ευτροφισμός (έλλειψη οξυγόνου) λόγω βιοσυσώρρευσης μετατρέπει τον βυθό σε νεκρή ζώνη γεμάτη λάσπη γύρω και κάτω από τους κλωβούς.
- Ο υβριδισμός που παρατηρείται λόγω διαφυγής ψαριών γύρω από τα ιχθυοτροφεία μειώνει τη γενετική ποικιλότητα των αυτοχθόνων πληθυσμών ψαριών (φαινόμενο γενετικής επιμόλυνσης). Το 20% της τροφής των βιομηχανικών ψαριών διαφεύγει στην θάλασσα με αποτέλεσμα να θρέφει (επιμολύνει) τα άγρια ψάρια που τρώμε εμείς.
- Η ιχθυοκαλλιέργεια από μόνη της συντελεί στην μείωση της άγριας πανίδας καθότι το 15% της παγκόσμιας αλιείας χρησιμοποιείται για τροφή των εκτρεφόμενων ψαριών σε μορφή ιχθυάλευρων και ιχθυελαίων (ένα κιλό βιομηχανικό ψάρι πρέπει να θραφεί με τουλάχιστον 1,2 κιλά άγριου ψαριού. Επιπλέον, η αλιεία για ιχθυοτροφή, η οποία πραγματοποιείται και σε αναπτυσσόμενες χώρες, στερεί τις φτωχές κοινότητες των ανθρώπων από την πρόσβαση στην πολύτιμη πηγή πρωτεϊνών του ψαριού.
- Η διατροφική αξία ενός προϊόντος που προκύπτει από την βιομηχανοποιημένη διαδικασία εκτροφής είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένη, εφόσον ό,τι από αυτές τις ουσίες αφομοιώνεται από τα ψάρια καταλήγει στο στομάχι μας (τα ιχθυέλαια και ιχθυάλευρα εμπεριέχουν επικίνδυνες για την υγεία ουσίες σε υψηλές συγκεντρώσεις.
- Δεσμεύεται ένα κοινό αγαθό, το παράκτιο μέτωπο, για σχετικές με την υδατοκαλλιέργεια δραστηριότητες αποκλείοντας τις υπόλοιπες, π.χ ήπιο τουρισμό, μπάνιο, δημόσια πρόσβαση, αναψυχή, παραδοσιακή αλιεία κ.α.
- Οι παραλίες πέριξ των υδατοκαλλιεργειών καταλήγουν τόποι συσσώρευσης κάθε είδους αποβλήτων, εν μέρει επικίνδυνων, όπως προϊόντα πολυστυρενίου (πλαστικά), ελαστικά αυτοκινήτων, δίχτυα, κ.ά, αλλά και ανόργανες ουσίες (αμμωνία, φορμόλη, φώσφορο και βαρέα μέταλλα).
- Δεν πραγματοποιείται αποκατάσταση του περιβάλλοντος, χερσαίου και θαλάσσιου, όταν οι μονάδες αυτές διακόπτουν την λειτουργία τους, με τις εγκαταστάσεις να παραμένουν στις θέσεις τους και να αποσυντίθεται στο χρόνο.
- Τίθενται σοβαρά ζητήματα σχετικά με την ευζωΐα των εκτρεφόμενων ψαριών, από την στοίβαξή τους στα κλουβιά (κανιβαλισμός όταν πεθαίνει κάποιο) και από τις μεθόδους θανάτωσης, τα οποία επηρεάζουν και την ποιότητα του τελικού προϊόντος.
- Γίνεται χρήση μεγάλων προβολέων που είναι στραμμένοι προς τη θάλασσα για την τεχνητή επιτάχυνση της ανάπτυξης των ψαριών, κι έτσι τα ψάρια δεν κοιμούνται και καταναλώνουν τροφή. Αυτό προκαλεί φωτορύπανση που ενοχλεί του περιοίκους, διαταράζει την ιχθυοπανίδα, την ορνιθοπανίδα και την ναυσιπλοΐα.
Η ελληνική περίπτωση ως μέρος της μεγάλης εικόνας
- Το Πολυετές Εθνικό Σχέδιο για την αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες βάζει ως κεντρικό στόχο την αύξηση της παραγωγής την επόμενη δεκαετία, υπερθεματίζοντας τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Πρόκειται για έναν ποσοτικό στόχο (στην “λογική” του θέλω, όχι του δύναμαι), που δεν προκύπτει από συνεκτίμηση της φέρουσας περιβαλλοντικής ικανότητας, ούτε εντάσσεται σε μια συνολική (κεντρική και τοπική) αναπτυξιακή στρατηγική.
- Απόρροια της παραπάνω λογικής είναι η “επιθετική” χωροθέτηση του ειδικού Χωροταξικού για τις υδατοκαλλιέργειες και η χάραξη των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξη Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ). Στην ουσία δεν πρόκειται για χωροθέτηση με σεβασμό στους περιβαλλοντικούς και επιστημονικούς κανόνες αλλά για “αυτοχωροθέτηση”, παράδοση χρήσης θάλασσας και γης σε κάθε είδους επιχείρηση, με “αυτοέλεγχο” και με απλουστευμένες διαδικασίες αδειοδοτήσεων, μη λαμβάνοντας υπ’ όψη τις αρνητικές εισηγήσεις Δήμων και Περιφερειών και την αντίθετη γνώμη των τοπικών κοινωνιών. Σ ́ αυτό το τελευταίο εστιάζει απολύτως και η Κοινή Ευρωπαϊκή πολιτική για την Αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες. Πρόκειται, εν τέλει, για τεράστιες, ανεξέλεγκτες. Βιομηχανικές Περιοχές (ΒΙ.ΠΕ).
Ο 25πλασιασμός της έκτασης που σχεδιάζεται να καταλάβουν οι ΠΟΑΥ συνεπάγεται και αντίστοιχη μείωση προσβάσιμων ακτών. - Υπάρχει αίτημα ετών για τη δημιουργία θαλάσσιου χωροταξικού, καθώς το θαλάσσιο χωροταξικό αποτελεί προϋπόθεση χωροθέτησης των υδατοκαλλιεργειών. Αυτό όμως επιβάλλεται να γίνει με συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, με σεβασμό τα θαλάσσια οικοσυστήματα και τις τοπικές κοινωνίες, και όχι προς ζημία του δημόσιου συμφέροντος. Η νομιμοποίησή του προϋποθέτει τον καθοριστικό ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον σχεδιασμό του.
- Η παράκτια αλιεία με ανεξάρτητους ψαράδες χάνεται.
- Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πίεση της ομάδας συμφερόντων των υδατοκαλλιεργητών είναι τόσο μεγάλη, ώστε να δημιουργεί ένα παραπολιτικό πόλο, που λειτουργεί εις βάρος των συμφερόντων της τοπικής κοινωνίας.
- Οι συνθήκες εργασίας είναι εξαιρετικά δυσμενείς, με παραβίαση των πρωτοκόλλων ασφαλείας. Η πλειοψηφία των εργαζομένων είναι χαμηλόμισθοι, κατά κύριο λόγο ανειδίκευτοι, εποχικής απασχόλησης. Η οικονομική κατάρρευση των μονάδων επιδεινώνει αυτές τις συνθήκες: Υποχρεωτικά (μη αμειβόμενα) ρεπό, ελαστικοποίηση του ωραρίου, μείωση απολαβών, εξωεργασιακές παρεμβάσεις.
- Οι υδατοκαλλιέργειες δεν ανταποκρίνονται στην υπόσχεση τους για δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας στους τόπους που δραστηριοποιούνται και λειτουργούν ανταγωνιστικά σε άλλους τομείς, όπως ο τουρισμός και η παράκτια αλιεία, στερώντας πολλαπλάσιες θέσεις εργασίας.
- Οι δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις των υδατοκαλλιεργειών, λειτουργούν σωρευτικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις άλλων δραστηριοτήτων όπως: ναυπηγεία, διαλυτήρια πλοίων, λιμενικές εγκαταστάσεις, εξορύξεις υδρογονανθράκων αλλά και υπεράκτια φωτοβολταϊκά, υπεράκτια αιολικά κλπ.
Σοκαριστικά στοιχεία για τις ιχθυοκαλλιέργειες στην Ελλάδα
1,2 κιλά άγριων ψαριών χρειάζονται για να παραχθεί 1 κιλό ψαριού ιχθυοκαλλιέργειας
Παραδόξως, η εκτροφή σαρκοφάγων ψαριών, όπως στην περίπτωση του λαβρακιού και της τσιπούρας, απαιτεί κατά μέσο όρο 1,2 κιλά άγριων ψαριών για την παραγωγή μόλις 1 κιλού εκτρεφόμενου ψαριού. Αυτό οδηγεί σε εξάντληση των αποθεμάτων άγριων ψαριών παγκοσμίως και σε μεγαλύτερη πείνα στις φτωχότερες χώρες, όπου τα ψάρια εξαφανίζονται από τα παράκτια ύδατα.
Καταστροφή λιβαδιών ποσειδωνίας
Λόγω τεράστιων ποσοτήτων αποβλήτων και ευτροφισμού, oι ιχθυοκαλλιέργειες σε ανοιχτούς κλωβούς έχουν πολύ αρνητικό αντίκτυπο στα πολύτιμα λιβάδια ποσειδωνίας, μια βασική δεξαμενή άνθρακα στη Μεσόγειο. Πολλές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα λειτουργούν παράνομα πάνω από τα λιβάδια ποσειδωνίας, παρά τις σαφείς διατάξεις της ελληνικής και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Υπάρχουν στοιχεία για καταστροφή των λιβαδιών ποσειδωνίας κοντά σε ιχθυοτροφεία.
Υποστηρικτικό υλικό: [1]
Μαζικοί θάνατοι και δραπετεύσεις εκτρεφόμενων ψαριών
Οι περιπτώσεις μαζικών θανάτων των εκτρεφόμενων ψαριών είναι συχνές και έχουν καταγραφεί σε διάφορες περιοχές, όπου έχουν προκαλέσει μεγάλη περιβαλλοντική ζημιά. Τα ψάρια εκτροφής που δραπετεύουν μπορούν να οδηγήσουν σε αλλοίωση της γενετικής ποικιλομορφίας και ανταγωνισμό για τους πόρους, επηρεάζοντας την υγεία και την προσαρμοστικότητα των άγριων ψαριών, διαταράσσοντας παράλληλα τη βιοποικιλότητα.
Ακραία χρήση φορμαλδεΰδης και αντιβιοτικών
Οι βιομηχανικές ιχθυοκαλλιέργειες χρησιμοποιούν ανεξέλεγκτα φορμαλδεΰδη, παρασιτοκτόνα και αντιβιοτικά, βλάπτοντας το περιβάλλον, τα άγρια ψάρια και τον άνθρωπο. Τα παρασιτοκτόνα προκαλούν χημική αντίσταση στις θαλάσσιες ψείρες σε είδη που δεν είναι στόχος τους. Ταυτόχρονα, η χρήση αντιβιοτικών ενισχύει την ανθεκτικότητα σε εκτρεφόμενα και άγρια είδη, θέτοντας σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία. Το SeafoodWatch συνιστά την αποφυγή λαβρακιών και τσιπούρων εκτροφής.
Μικροπλαστικά και απόβλητα
Σύμφωνα με έρευνα της Ozon NGO, στην Ελλάδα οι ιχθυοκαλλιέργειες ρυπαίνουν με μεγάλες ποσότητες μικροπλαστικών και αποβλήτων, τα οποία είναι εμφανή στο θαλάσσιο περιβάλλον. Εάν οι ΠΟΑΥ εφαρμοστούν πλήρως 336.530 τόνοι αποβλήτων θα καταλήγουν στη θάλασσα κάθε χρόνο.
Περιοχές Natura 2000
Το Natura 2000 είναι ένα δίκτυο περιοχών που έχει σχεδιαστεί για τη διαφύλαξη των σπανιότερων και πλέον απειλούμενων ειδών και οικοτόπων της Ευρώπης. Πολλές ιχθυοκαλλιέργειες στην Ελλάδα βρίσκονται σε περιοχές Natura 2000, απειλώντας αυτά τα πολύτιμα οικοσυστήματα.
Επέκταση των υφιστάμενων ιχθυοτροφείων κατά 24 φορές σε όλη την Ελλάδα
Ο σχεδιασμός των ΠΟΑΥ αυξάνει τις εκτάσεις ιχθυοκαλλιέργειας 24 φορές, από 9.800 σε 240.000 στρέμματα. Κόλποι γεμάτοι ιχθυοτροφεία θα εκπλήσσουν δυσάρεστα ανθρώπους από όλο τον κόσμο που επισκέπτονται την Ελλάδα έχοντας ακούσει για τα κρυστάλλινα καταγάλανα νερά της. Έξι ΠΟΑΥ θα έχουν διπλάσια με τριπλάσια έκταση ιχθυοκαλλιεργειών από όση υπήρχε σε ΟΛΗ την Ελλάδα πριν από τις ΠΟΑΥ.
Υποστηρικτικό υλικό: [1] [2]
Απειλή για την τουριστική βιομηχανία
Πανελλαδική δημοσκόπηση έδειξε ότι το 42% των Ελλήνων θα επέλεγε να ΜΗΝ επισκεφθεί ένα μέρος με ιχθυοκαλλιέργειες. Σύμφωνα με έρευνες, ο τουριστικός τομέας παρέχει 5 φορές περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και 5 φορές μεγαλύτερο εισόδημα από την προτεινόμενη επέκταση των ιχθυοκαλλιεργειών. Από την άλλη, μόνο 3,9 θέσεις εργασίας, συχνά χαμηλού εισοδήματος και εποχιακές, αποδίδονται κατά μέσο όρο σε κάθε ιχθυοκαλλιέργεια.
Ξεπερασμένες και ελλιπείς Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ)
Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) που χρησιμοποιήθηκαν για την έγκριση των ΠΟΑΥ στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά κακής ποιότητας, βασίζονται σε δεδομένα παλαιότερα των 9 ετών, έχουν σημαντικές παραλείψεις και δεν περιλαμβάνουν πλήρη ανάλυση των επιπτώσεων στις τοπικές υποδομές, την οικονομία και τον τουρισμό.
Υποστηρικτικό υλικό: [1]
Αποκλεισμός της συμμετοχής των κοινοτήτων
Η γνώμη των τοπικών κοινοτήτων δεν ζητήθηκε κατά την προετοιμασία των ΜΠΕ. Η δημόσια διαβούλευση είναι σύντομη, δεν δημοσιοποιείται επαρκώς και οι μελέτες είναι εκτενείς, γραμμένες σε επιστημονική ορολογία και συχνά παλιές, και άρα παρωχημένες. Σε πολλές περιπτώσεις κοινότητες και δημοτικές αρχές ενημερώθηκαν καθυστερημένα ή και καθόλου για τη δημόσια διαβούλευση σχετικά με τις περιοχές τους.
Ιδιωτικοποίηση και έλλειψη ανεξάρτητης επίβλεψης δημόσιας γης
Ο σχεδιασμός των ΠΟΑΥ δίνει τη χρήση δασών, παράκτιων περιοχών και παραλιών αποκλειστικά στην ιχθυοκαλλιέργεια και αποκλείει ρητά οποιαδήποτε άλλη χρήση, για γιότινγκ, αλιεία ή κατοικία. Οι ιχθυοκαλλιέργειες έχουν την αποκλειστική ευθύνη διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένου του περιβαλλοντικού ελέγχου και της περαιτέρω επέκτασης σε δημόσια γη. Η τοπική αυτοδιοίκηση αποκλείεται από την εποπτεία της χρήσης γης και της επέκτασης των ιχθυοτροφείων.
Παράνομη χρήση γης
Οι ιχθυοκαλλιέργειες σε Πόρο και Αιτωλοακαρνανία κάνουν παράνομη χρήση χερσαίων εγκαταστάσεων. Σύμφωνα με πρωτόκολλα κατεδάφισης που έχουν εκδοθεί, η εταιρεία πρέπει να κατεδαφίσει τις παράνομες εγκαταστάσεις στον Πόρο και να αποκαταστήσει την έκταση με δικά της έξοδα. Επίσης, πολλές ιχθυοκαλλιέργειες στις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας και στις Εχινάδες νήσους λειτουργούν σε εκτάσεις που ανήκουν σε δήμους ή ιδιώτες χωρίς έγκριση.
Καταστροφή του περιβάλλοντος για ψίχουλα
Οι εταιρείες μισθώνουν τεράστιες εκτάσεις με συγκλονιστικά χαμηλό κόστος. Στον Πόρο και τη Σαλαμίνα πληρώνουν μόνο €12,50 ανά στρέμμα τον μήνα. Αυτό το ελάχιστο ενοίκιο καλύπτει μικρό μόνο μέρος της έκτασης που καταλαμβάνουν. Στον Πόρο θα πληρώνουν μόνο για 300 από τα 2.870 στρέμματα που θα τους παραχωρηθούν, ένα παράλογα χαμηλό κόστος €1,03 ανά στρέμμα τον μήνα.
